ვაჟა-ფშაველა – არწივი და ყვავი

I
გაზაფხულია. მოფრინვენ
საოთები და წერონი,
ცას ღარადელად აესხნენ
დიდრონნი, გასაშტერონი.
ცა მოწმენდილა. მთებზედა
აღარსადა სჩანს ნისლია.
პატარა ფიფქი მოსულა,
ქედები დაუქირსლია.
კარგი მგზავრობის დრო არის:
გზა გაირჩევა კარგადა.
სამს დღეს მინდორზე ათიეს,
ამინდს ელოდენ, ამადა.
ახლა–კი დროა, წერონო,
ცას აეკიდნეთ ბარგადა!
აფრინდა ერთი, შეჰყვირა,
აალახლახა მხრებია;
წიოკით, ჟღავა–ჟღუვითა
იმას თან მიჰყვნენ სხვებია,
ბოლივით აღმა წავიდენ,
თითქოს ძირს ცეცხლი გვნთებია.
წავიდენ, მაღლა წავიდენ,
ძირს დარჩა დიდი მთებია.
ჯერ არეულად მიფრინვენ,
არ დაწყობილან მწკრივადა;
ჭყივილით ბელადს მისდევენ,
გზის მაჩვენებელს წინასა.
“მივდითო”, არე–მარესა
ერთხმად უხმობენ იმასა.
როგორ უხარისთ მგზავრობა,
ჭკვიანდ ისხდენ დილასა!

ΙΙ
მთას იჯდა ბერი არწივი,
შაღერებული ფიქრითა.
სადავლოდ გამოსულიყო
ვაჟკაცი იმავ დილითა.
ინღვირებოდა მამაცად,
მთა–ბარს თვალებით ჰსუტავდა,
ყველას ჰგრძნობს, ყველასა ჰხედავს,
სადაც–კი რამა ჰსუნთქავდა.
მიმოიხედა მრისხანედ,
თითქოს გულსა ჰკრეს ისარი.
ადგა, მიუპყრო ცივს ნიავს
უდრეკი გულის ფიცარი.
დინჯად წავიდა, ჭკვიანად,
მხრებს ათამაშებს ქარზედა
და დაიღუპა ცაშია
თვალის დახუჭვის ხანზედა.
ნეტავ, სად მიდის ვაჟკაცი,
ვის–რა მიუვა კარზედა?

ΙΙΙ
აგერ წერონიც დამწკრივდენ,
წინანდლებრ აღარ ჰყვირიან,
მხოლოდ ბელადი უკივის,
დაწყნარებულნი მიდიან.
მოისმა ჭექა, გრიალი,
თითქოს ცა მიწას დაეცა.
მთას მონადირე ვიდოდა,
ხამად ბანდული ჩაეცვა, –
არწივის ომის უნახავს,
შიშით ხმა მუცელს ჩაექცა.
ჰფიქრობდა: “ვაჰმე, კლდე მოსქდა,
ან მთიდან მოსწყდა ზვავია…
საბრალოს ჩემსა ცოლ–შვილსა
დღე გაუთენდა შავია…
საცაა, მოვა, წამიღებს
შეუბრალები ზვავია.
რად არ ვუჯერე სიზმარსა,
როცა რომ ვნახე ავია”.
კიდევ გაისმა ხვივილი…
ცა გატყვრა… ნიავ–ქარია…
ყურს უგდებს: ციდან მოესმის
გლოვა–გოდების ზარია.
დამწკრივებულნი წერონი…
რა იყო? რამ–რა არია?!.
ბელადს თავში სჭირს ნახმლევი,
დაბლა მოგორავს მკვდარია,
ბუმბულს–კი მიეზიდება
წაღმა–უკუღმა ქარია…
თან მოსდევს ლეგ–ჩოხა ბიჭი,
ის ხომ არწივი არია!
გაჯობა, ნუ გეწყინება,
შენსას სჯობს მაგის გვარია!
გაცქერდა მონადირეცა,
შუბლს ხელი მიუფარია.

ΙV
ამ დროს–კი ყვავი არწივსა
უთვალთვალებდა გორითა,
ყველაფერს კარგად ჰხედავდა,
შურსაცა ჰგრძნობდა შორითა.
რამდენჯერ ცდილა, არწივი
მას დაემცირა ჭორითა!..
ბევრჯელ უამბო ფრინველთა
მისი სილაჩრე, ფლიდობა
და დაუძრახა ათასჯერ
არწივსა კაი–ბიჭობა,
მაინც ვერ მოაშლეინა
მისი ხათრი და რიდობა.
ჰხედავს, ახლაც რომ ნადავლსა
მკაცრად დაევლო თავზედა.
სჯიჯგნის, სწეწს გააფთრებული,
ფრთაებ–გაშლილი განზედა.
იმას–კი კუჭი ეწვება,
კონკებ–შემოკრულს ტანზედა.
აენთო, მეტად გაბრაზდა,
მორთო უშნოვოდ ჩხავილი:
ხან თავის ხმაზე მოსთქვამდა,
ხან მელს მიუგავს ხავილი,
ძნელია შურით აღძრული
ბრაზი და გულის ქავილი!
არ იქნა, ვერ აისრულა
ყვავმა თავისი ქადილი.
ის ქუდოსანი ბიჭია,
ამას თავს ჰხურავს მანდილი,
რატომ არწივი არ ვარო,
აღეძრა მისი წადილი.
არწივი კარგად დანაყრდა
და გაათავა სადილი.
კლანჭები მხრებზე გაწმინდა,
ნისკარტი კიდევ – კლანჭითა,
შეინავარდა ჰაერში
ვაჟმა მხარ–ბეჭის მანჭვითა.

V
ყვავი ჯერ დაბლა დაეშვა,
იქ ნასისხარზე ჩაფრინდა;
მარტოკა ბუმბული ჰპოვა
და თავისათვის დაფიქრდა:
“უნდა ვეომო არწივსა,
უნდა ვაჩვენო თავია.
იმას ხომ მაინც იტყვიან –
ყვავი როგორი ავია!
უნდა შევაკვდე. ამ ყოფნას
მის ხელით მოვკვდე სჯობია,
არწივის ხელით მოკლული
ყვავი რა დასაგმობია?” –
სთქვა ეს და ისიც აფრინდა,
თან “ყვაა–ყვასა” ჩხაოდა.
არწივთან ბრძოლას უგნური
თავის ჭკვაშია თაობდა.
გაუთამაშა თვალებს–წინ,
შესჩხავლა უგემურადა,
თან ფრთაზე გაეხახუნა
არწივსა უკეთურადა,
მაგრამ ყოველი მის ღონე
რჩებოდა უბედურადა.
ხან შორით გამომალდება
გამწარებული სწრაფადა,
იფიქრებ, გამზადებულა
არწივის გასაკაფადა…
არწივი ყურსაც არ უგდებს,
თითქოს იქ ბუზი ბზუოდა.
ყვავს–კი, შრომისგან დაქანცულს,
ტანს ხვითქი გადასდიოდა.
რა ექნა? არწივი გაძღა,
იმას, ხომ ვიცით, ჰშიოდა!
აღარ შეეძლო მას ფრენა,
მთას დაჯდა, მწარედ ჩხაოდა,
არწივი ცაში ცურავდა, –
ვით ედემს ვარდი ჰყვაოდა.

Vaja Fshavela – Arwivi Da Yvavi
ვაჟა-ფშაველა – არწივი და ყვავი

ვაჟა-ფშაველა – არწივის დარდი

დასდევნებიყო მდევრადა
წეროთა გადმამავალთა
მარტოდ-მარტოკა არწივი,
გამწკრივებულთა, მრავალთა.
სწყენოდა მათი ნავარდი,
გზას უკეტავდა სავალთა.
საით სად მოთრეულები
ზეიმითა და ზარითა
სთელავდენ მის სამფლობელოს,
მთებს, მოყოლებით ბარითა,
და არც კი ჰკითხეს პატრონსა
სიტყვითა შესაწყნარითა.
„უყურე ჯილაგ-გასაწყვეტთ!“
შფოთავს ბურვილი ალითა –
„მე არაფერსა მკითხავენ,
არიან თავის ძალითა.
მე მითომ აღარც კი ვიყო,
და ჩემის მიწა-წყალითა
ჰსურთ იქეიფონ და მე კი
მაცქერინებდენ თვალითა?!
მოკვდი, არწივო, მაშინა
გათავდი თავის ბრჯღალითა“!
ამას ამბობდა, თან მკერდი
მისდ-მოსდიოდა განზედა,
ამონადუღი გულისა
სეტყვად სცვიოდა თავზედა,
არწივის რჩოლა და ქროლვა
მეხად ტყვრებოდა ცაზედა.
შურისძიების შედეგსა
ვხედავდი ქვეყანაზედა:
დაბლა მიწაზე ვხვდებოდი
თავ-პირ-დაჩეხილ წეროთა;
ზოგი გზა-გზისპირს ეყარა,
ზოგიც გართხმულა მდელოთა,
თავად ცაშია თამაშობს,
მიმოუქროდა სფეროთა.
კოტრიალობდა ცის მკერდზე,
ყაშყაშებს… დიაღ მღეროდა.
საამო თუა, მტრის ცემით
რომ გული მოვიჯეროთა?!

Vaja Fshavela – Arwivis Dardi

ვაჟა-ფშაველა – არწივის დარდი

ვაჟა-ფშაველა – აქა ამბავი დისწულ-დედიძმათი

(ქართლსა შინა მდებარეთი და ქალის
მის მზეთუნახავისა მაჩაბელაისა)
ქართლით მოიდა ამბავი,
გადმაიარა მთანიო,
საით გაიგო ბეჩავმა
ნეტავ საჩარგლო გზანიო?
კითხვითაც აღარა მკითხა,
შემომიმტვრია კარიო.
იმ დროსა მე და ბაჩანა
ერთად ვიყვენით ძმანიო,
ვახშამსა ვჭამდით ერთადა,
იყო საღამოს ჟამიო.
ხონჩაზე ქერის პურ გვედვა,
ხელში კაპრიან ჯამიო,
ვანხევს გრიგოლის ნახვეწი
კაკლის ნუჟრისა არიო.
ვავლიეთ არაყისადა
ვაჟი, ცოლი და ქალიო.
რომ ვერ ვიშოვეთ ვერსადა,
ვჯერვართ, რომ აღარ არიო.
უსასმლოდ არას მოვიშლით
ტყავ-გარექცევან ყმანიო.
დავწყიეთ ღვინო-არაყი,
მთელი იმისი გვარიო,
გაფუჭებელი კაცისა,
როდისაც აღარ არიო.
თუ მოვინდომეთ, იცით რად?
რომ შაგვეწყალა მკვდარიო,
თან გვედღეგრძელა ცოცხლები –
რაზიკაანი ძმანიო.
და რომ არსაით აღმოჩნდა,
არაყს ვარჩიეთ წყალიო.
ამ დროს გვესტუმრა ქართლიდან
ამბავი ნაფრინალიო.
შუბლი შაიკრა სტუმარმა,
როს გადაგვავლო თვალიო,
როდესაც გვნახა ფხიზლები,
ერთიც არა ვართ მთვრალიო.
„მოიტათ, დამალეინეთ, –
გვითხრა, – ხახა მაქვს მშრალიო
აქ რისთვის წამოვჩერჩეტდი
მე ეს თავ-მოსაკვდავიო?
აფსუსო, თედოს სუფრაო,
მაისივითა ჰყვავიო!
რა გინდა, სულო და გულო,
აწყვია როგორც ხვავიო:
დოში, სათალი, მოთალი,
იხვის სხვადასხვა ძვალიო,
კაკაბი, გნოლი, კურდღელი,
მიხაის მონაკლავიო.
ღვინო ხომ მოდის სუფრაზე,
ვით გაზაფხულზე ღვარიო.
დაჰპატიჟებენ სტუმრებსა
დისწულ და დედისძმანიო.
ერთმანერთს დაეჯახება
ზენა და ქვენა ქარიო.
ერთ ყლუპად როდი ეყოფათ
ქსანი, ლიახვი, მტკვარიო.
ვინც ექვს ბოთლს ქვეით დარჩება,
ის კაცი აღარ არიო.
თქვენ კი ხმელს პურს ჰხრავთ, საწყლებო,
სასმელადა გაქვთ წყალიო!
თავში დაჯდება თევდორე,
ი თავ-პირ დამსივარიო.
გვერდს დაუმშვენებს ასიკო,
ირაკლის მონაგარიო.
პირდაპირ უზის დისწული,
პირზე პუდრ-მონაყარიო.
ულვაშებს იგრეხს გაგნიძე,
დემოკრატიის ჯღანიო.
ცოტა არ მოსწონ ქვისლისა
სიტყვა გულ-მოსაფხანიო.
როს საქართველოს სადღეგრძლად
ხელში უპყრია ყანწიო,
ღმერთმანი, თხოვნა სჭირდება:
„აბა, თედო-ჯან, ასწიო!“
დასცლის და დაგაცლეინებს,
არა? სუფრიდან გასწიო!
სულ ბოლოში ზის წყალობა,
ხელთუბნით მონაყვანიო,
დინჯი და დარბაისელი,
როგორც უმანკო ცხვარიო.
სიმამრსა ჰზოგავს თევდორე,
არ ასმევს – ცოდვა არიო,
ბერიკაცია, ვერ შესძლებს,
დავზოგოთ, როგორც მგზავრიო,
ხელთუბანს უნდა წავიდეს,
ღვინო აქვს მოსატანიო, –
ვერ ჰხედავს, წყალობას გულში
როგორი ბრუნავს ალიო!
როგორ აყოლებს ყანწს თვალსა
კუჭის თქმით განაწვალიო.
ვერ დავსდეგ იმის ცოდვითა,
გამოვსხლტი, როგორც ქარიო.
მძიმეს სჩადიან ცოდვასა,
დიდი დგა ცოდვა-ბრალიო“.
– ამბავო, კარგა მიამბე
სიტყვები დანაბარიო,
გამაგებინე ძმებისა
ყველა კარგი და ავიო.
ჩვენს სადღეგრძელოს არ სვამენ
ნუთუ ის ჩვენი ძმანიო?
„გიამბობთ დაწვრილებითა,
არ მომიკვდება თავიო.
თუ დამიჯერებთ, ნუ მიწყენთ
შავს რო დავარქვა შავიო.
თქვენს სადღეგრძელოს ჭიქასა
ბევრს ასწევს იმათ მკლავიო.
მაგრამა დღეგრძელობასა
სიტყვაც თან მოსდევს მწვავიო.
ისეთ რაღაცებს გწამებენ,
მეკრძალვის იმის თქმანიო.
გაიპე, დედამიწაო,
თავზე დამექცენ ცანიო!
ნუთუ ძმებს ერთმანერთშია
ესეთი გაქვისთ ზავიო?“
– სტყუი, ამბავო, გრცხვენოდეს!
ძმები ვართ, განა სხვანიო!
„მაშ მოკვდეს ჩემი ამბვობა,
გამინაწყრომდეს ღმერთიო,
თუ ნაუბარში სიცრუვე
მე გავურიო ერთიო.
რო მოგატყუოთ, ვიცრუო,
ნეტავ რა მადგა ძალია?
მაშ არ გიამბობთ, არ გითხრათ?
ან კი რა დასამალია!
მიხეილს ჭლექი გაუჩნდა,
მას გული სტკივა ცალია –
მარცხენას ძუძუს თავზედა
ადგება რაღაც მჭვალია.
ღმერთმა დასწყევლოს დიაცი,
მაჩაბელაის ქალია!
ბიჭი იმისგან გაფუჭდა,
ჭლექი იმისი ბრალია…
მე მიხა მიყვარს ძალიან,
არ გვყავს იმისი ცალია.
ვით დარჩეს გადაუხდელი
წუტის დიაცის ვალია!
თქვენ, დედიძმებო, რო ჰბიჭობთ,
წელზე შაიბით ხმალია,
დაკმაზეთ იორღეები,
თოფებს უპირეთ ტალია.
მოიმხრიანეთ ბიჭები,
ვინცა კი თქვენი არია.
ძალიან გამოცდილია,
თან გაიყოლეთ მწარია,
გოგოთურს შეატყობინეთ,
მიხას გვარისა არია.
შაკარით მძიმე ლაშქარი,
ფშავ-ხევსურეთის ჯარია.
დაიპატიჟეთ შემწედა
ლაღი ლაშარის ჯვარია.
ერთს ღამეს მაჩაბელასა
უმტვრიეთ ციხის კარია.
თან გაიყოლეთ თოკები,
კოშკით კოშკს გასაბამია;
მოაბით მაჩაბლის კოშკსა,
ზედ გაიყვანეთ ჯარია.
წინ გაგიძღვებათ გრიგოლი,
როგორაც ნიავ-ქარია.
მოსრეთ მაჩაბლის ლაშქარი,
გამაიყვანეთ ქალია.
რა ჰნახავს ნესტანს ტარიელ,
დაუამდება მჭვალია,
თვალთაგან ცრემლი შეჰშრება,
არ შეაწუხებს გალია,
ეხლა რო პატრონსა სტანჯავს,
თავს აქნევს, როგორც მთვრალია,
ვეღარ აფხიზლებს პატრონი,
თუმც ბევრი ასხა წყალია.
მოვალენი ხართ, იხადოთ
თქვენ დედიძმური ვალია“.
ბაჩანას, ამის გამგონეს,
ცრემლი ჩამოსქდა ცხარია:
„სად არი ჩემი ბერდანკა?
სად არი ჩემი ხმალია?“
დედიძმა ამას იძახის,
განაგონარით მწყრალია.
მაგრამ დამშვიდდა მალედვე
და მე მომაპყრო თვალია.
მე სხვა გზა ვპოვე, ადვილად
ჭირიდან გასავალია.
ეს არის საშუალება,
ჰა ჩემი სამართალია!
ადვილად ასასრულები,
არც არი დასამალია.
მძვინვარე რეაქციის დროს
რა დროს თოფი და ხმალია?!
როცა ჭირს ადვილად დავძლევთ,
არ დაგვჭირდება ძალია!..
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
ვნახოთ თუ არ გვეშველება,
არ აგვცილდება ჭირია,
ვნახოთ თუ არ გამოსაღდეს
ჭლექით სნეული მწირია.
საცა თქვენი ჰქუხს ნაღარა,
იქავაც ჩემი სტვირია.

Vaja-Fshavela – Aqa Ambavi Diswul-Dedidzmati
ვაჟა-ფშაველა – აქა ამბავი დისწულ-დედიძმათი

ვაჟა-ფშაველა – აღარ მწადიან ვიმღერო

აღარ მწადიან ვიმღერო,
მინდა დღედაღამ ვგალობდე:
მე რომ არ მწყალობს უფალი,
მე მაინც ვისმე ვწყალობდე;
მკლავს ნდომა დაუსაბამო,
მოყვასისათვის ვწვალობდე.
ვიცი, ტანჯული ამგვარად
უნდა ბოლო დროს ვხარობდე.
ვინც მიყვარს, გარდა იმისა,
მინდა სხვასაცა ვყვარობდე.
პირველისადმი ტრფიალსა
მეორეშია ვსახავდე;
ახ, ნეტავ, სადმე შემყარა,
ასეთს არსებას ვნახავდე!
თვალებს დავეძებ სხვაგვარსა:
სატრფოში სატრფოს მჩინარსა,
ფრთებს შევისხამდი ახალსა,
გულს მოვირჩენდი მტკივანსა;
დაგუბებული გრძნობები
ქარს ემსგავსოდა მხვივანსა,
და აზრიც მამაცობითა –
არწივსა, მთაზე მყივანსა.
იქნებ მეშველოს, გავცოცხლდე,
შევვედრი უფლის მდივანსა:
ხმა მიმიწვდინოს ღმერთამდე,
შევიქმნე ჩანგის მფლობელი;
გულს მესვას ვნების ეკალი,
საღმთო ჰიმნების მშობელი,
კვლავ ვიყო აღტყინებული,
კეთილ ხმათ ხმებზე მწყობელი;
ჩემის ქვეყნისა გმირების
სახეთ შეფრქვევით მცნობელი, –
მიყვარდეს მოძულებული
ოხერი წუთისოფელი.

Vaja-Fshavela – Agar Mwadian Vimgero
ვაჟა-ფშაველა – აღარ მწადიან ვიმღერო

ვაჟა-ფშაველა – აღარც-რას მერცხალს ვუყურებ

აღარც–რას მერცხალს ვუყურებ,
აღარც ცას მჭყივანთ წეროთა,
იდინონ ნელის ნაბიჯით
შავთ ნისლთა გასაშტეროთა,
მკერდს მაიფინონ ყვავილნი
ჩემის სამშობლოს მდელოთა…
შავთ თვალთ დამასხან ნექტარი
მაცოცხლებელი წყლულზედა,
მითაც ვერ მოვშლი გლოვასა,
ნუგეშსა დაკარგულზედა;
რაც ერთხელ შამყვარებია,
უმტკიცესია რჯულზედა.

Vaja Fshavela – Agarc-Ras Mercxals Vuyureb

ვაჟა-ფშაველა – აღარც-რას მერცხალს ვუყურებ

ვაჟა-ფშაველა – ახალი წელი ფშავში

ახალ-წელიწადს ელიან,
ბალღები სხედან კერაში,
მუგუზლებს აჩინჩხალებენ,
დროს ატარებენ მღერაში,
თან დედას ეხვეწებიან:
„დედავ, დაგვიცხვე კვერები!“
დილით თაფლ-ერბოს ელიან
ტკბილეულობის მტერები.
და-ძმებსა ერთმანერთისთვის
გადუხვევიათ ხელები.
„ჩქარა, გათენდი!“ — ნატრობენ
ღვთისთვის ვედრების მთქმელები.
დარბაზში ცეცხლი ანთია,
გაჩაღებული ტკრციალებს.
სამზადისშია თეთრუა,
ჯარასავითა ტრიალებს:
ძელზე კეცები მიჰყუდა,
შეუდგა პურის ზელასა,
ხმიადის ბედის-კვერებსა
ის გამოუცხობს ყველასა,
იმით გაიგებს შვილების,
საქონლის ბედისწერასა.
თავისთვის, თავის კაცისთვის
ის კვერებს არა ცდილობდა.
რა საჭიროა, რომ მათთან
წუთისოფელი წბილობდა:
დათრთვილა ჟამთა დენამა
ორივე — ცოლი, ქმარია,
ოჯახზე ფიქრმა და ჯავრმა
დაჰჩაგრა, ხელი დაჰრია;
თავისი ბედის-კვერები
მათ ადრევ შეუჭამია.
დღეს შვილებისა მოლხენა
დედისთვისც სიხარულია,
აშრომებს ძალაუნებრივ
ბალღების სიბრალულია,
ამ დღისთვის ქმარსაც ელოდა, —
შირაქში არი ცხვარზედა;
არ მოუვიდა რადღაცა,
დაფიქრებულა მაზედა.
გარეთაც შავი ღრუბლები
არეულია ცაზედა;
ის ეგონება მნახველსა,
ზღვა დაცემულა ზღვაზედა.
„ავი კი არა შაემთხვას
იმ ბეჩავს კაცსა გზაზედა;
არ გადურჩება სიკვდილსა,
თუ წამოვიდა მთაზედა!“
ცომსა ჰზელს ვარცლში თეთრუა,
თან ამას ჰფიქრობს ქმარზედა.
გარეთ კი თოვლი ნაპენტი
მიწას ედება, დუდუნებს,
თან მოსდევს ქარი მხლებლადა,
ისიც იმასთან ზუზუნებს:
ხან კარის ზღურბლზე მოდგება,
კურატივითა ბუბუნებს;
ხევებშიც გადაიჭრება,
გარისხებული გუგუნებს.
შორს თუ წავიდა, მაშინ კი
სნეულივითა კრუსუნებს.
„ადეთ, ბალღებო, დაწევით,
უნდა გადმოვდგა კეცები.
ვერ ჰხედავთ, კერას აბანდებთ,
რადა ხართ იმდნად ბეცები?!
დაწევით, შვილო, დაწევით,
თუ გსურთ დაგიცხოთ კვერები…
აბა, აასწრობს ვინ ვისა,
ის ტკბილად დასაბერები!“
დედის ამ სიტყვის თქმაზედა
ბალღებსა სწყდებათ წელები…
დედა-ბოძისა უკანა
მათ უდგათ ჩალის ლოგინი;
ჩაეწყვნენ ძელების შუა,
უდგათ ხელების ბოტინი.
დედამ ფარდაგი წაჰხურა,
ერთიც ნაგლეჯი ფლასისა,
ფეხებზე კაბა მიაგდო
და ფაფანაგი თავისა:
„თუ გადიხადეთ, ვაი თქვენ!“
სჭუჭკავს თან მთქმელი ამისა.
პატარა ქალმა ნენემა
თან ჩაიწვინა თოჯები,
ეწყვნენ ლოგინში ბალღები,
ვით დოლფარაში გოჭები.
პურის ცხობასა, თეთრუავ,
ნეტავ როდის-ღა მორჩები?!
ლოგინის ბოლოს ვარცლი დგა,
თავით — საპურე გოდორი.
ზედა ზის ჭრელი დედალი,
მას თავს უმშვენებს ქოჩორი,
ხოლო მხარს — მისი მეუღლე,
გვირგვინოსანი მამალი.
იმათ ფეხებზე ჰკიდიათ
ქვეყნის თავგადასავალი:
მათ ახალწელი მაშინა,
როს საკენკი აქვთ მრავალი.
შუაღამეა. კერაზე
ცეცხლი ოდნავ-ღა ბჟუტავდა
და შავი კატა ცეცხლის პირს
იჯდა, თვალებსა სჭუტავდა.
ქათამი იქექებოდა,
ხამუშ-ხამუშად კრინავდა;
ზევით, მივარდნილს კუთხეში,
ხარი ნიკორაც ფშვინავდა.
გახშირებული ძილია,
მთელი დარბაზი ხვრინავდა;
გარეთ ბუნება ჯავრობდა,
დედამიწასა ჰყინავდა,
არ ისვენებდა ქარიცა,
ავს ძაღლივითა ღრინავდა;
სულს ჰხუთავს, ბუ და ღამურა
ერთიც ვეღარა ფრინავდა.
ახალს იწყობდა სიცოცხლეს,
ძველს ცხოვრებასა სწირავდა
ქვეყანა, ასე შავნიშნე;
კიდეც იმიტომ გმინავდა:
არ ეთმობოდა წარსული,
მკერდს იმჯიღავდა, დრტვინავდა.
გარიჟრაჟია. ლოგინში
დედა მიუხტა შვილებსა,
პირით ჰხდის ძველმანს სახურავს,
ჩაებუბნება ტკბილებსა:
„ენაცვლოსთ დედა-მშობელი
ამ ჩემსა ოქროს ღილებსა!“
კოვზით თაფლ-ერბოს სთავაზობს,
დააღებინებს პირებსა.
დედისგან ნაზიარებლებს
ღმერთიც დაუზდის გმირებსა.
„დაბერდით ასე ტკბილადა,
შვილებო, როგორც თაფლია,
მფარველად გედგესთ თავზედა
ღვთის და ხატების მადლია!“
დედისა ხელით ნაჭმევი,
შხამიც რომ იყოს, ტკბილია,
თავის თავს უკვდავადა ჰგრძნობს
ასეთ ძღვნის შემდეგ შვილია.
წამოიშალნენ ბალღები,
ვის აგონდება ძილია? —
შეექცევიან თაფლ-ერბოს,
ჭამეს სხვა და სხვა ხილია:
ზოგი რამ კახური ვაშლი
და ზოგიც პანტის ჩირია.
ხინკლისთვის საკიდელზედა
დიდრონი ქვაბი ჰკიდია:
უხინკლოდ ახალი წელი
არაფერსა ჰგავს, ფინთია.
მეკვლე არა სჩანს, საცაა
იმისი მოსვლა წესია,
არ მოდის მოსალოცადა,
ენა არ გაულესია.
აგერ, გამოჩნდა მოხუცი,
მოლოდინაანთ ბერია,
უკვალავს თოვლსა მოჰკვალავს,
თან ჯოხი დაუბჯენია.
წინ მიეგება თეთრუა
და მიაწოდა კვერია;
აგორებს ისიც დარბაზში, —
სცნან, ღმერთს რა დაუწერია:
ღვთით, კვერი წაღმა დაბრუნდა,
ვერ გაიხარებს მტერია…
კმაყოფილია თვით მეკვლე,
რომ კაი კვალი ჰქონია;
დიასახლისსაც უხარის, —
ღმერთი თავის შინ ჰგონია.
მეკვლე მიჰბიჯავს დარბაზში,
თან ამას ამბობს მტკიცედა:
„ფეხი ჩემი და კვალი ღვთის!“
ღიმილიც მოსდის პირზედა:
„ახალმა წელმა ახალი,
ვთხოვ უფალს, მოგცეთ ბედია, —
ცხვარი და ძროხა ურიცხვი,
დოვლათი მეტის-მეტია!
შენ იყავ, ღმერთო, გამგონე
რაც ეხლა დავიყბედია!“
აბერებს ყველას თაფლითა,
თხილს აძლევს… დასაკვნეტია.
ჯიბე აივსეს ბალღებმა,
ცას ეწევიან ლხენითა…
მეკვლეც ჩამოსვეს ტახტზედა,
ტკბილ-მოუბარი ენითა.
წინ ხონჩით პური მიართვეს,
ზედ თაფლიანი ჯამია,
მხოლოდ ეს ესმის მეკვლესა:
„აბა მიირთვი, ჭამია!“
გვერდს უდგა სასმლით ხელადა,
იქ რომ სამფეხა სკამია,
თეთრუაც წამოჩოქილი
ცალს მუხლზე იქვე არია.
„მიირთვი, ბერო, არაყი,
თუმცა ვერ არი მწარია;
არ დავაცადე, ავჩქარდი,
ოხერი უფუარია“.
— არაყს მიზეზი არა აქვ,
რაც გითხრა, უტყუარია.
— აბა მაშ კარგა მიირთვი! —
თან მიაწვადა ყანწია, —
არაყისათვის ნუ გვზოგავ,
გადაიწურე, ასწია!
მეკვლეც ჰსვამს, ხოლო ნარჩომსა
ცეცხლს უძღვნის, ადის ალია.
— არაყს ხო ქება არ უნდა,
ვატყობ ექნება ძალია!..
კვალად და კვალად სთავაზობს
დად გაფიცული რძალია…
მეკვლესა სადღეგრძელონი
პირს მოსდის, როგორც წყალია.
ქვაბში ხინკალი თლუხთლუხებს,
იგი უსმელად მთვრალია,
ბედნიერია ოჯახი,
ტრიალებს ღვთისა თვალია,
იკურთხოს მისვლა მეკვლისა,
იკურთხოს მისი კვალია!

Vaja Fshavela – Axali Weli Fshavshi

ვაჟა-ფშაველა – ახალი წელი ფშავში

ვაჟა-ფშაველა – ახ, ნეტავ, გულით რაც მინდა

ახ, ნეტავ, გულით რაც მინდა,
ის მომიყვანა ყანადა!
დღე–ღამეს გავასწორებდი,
მარტო მოვმკიდი თავადა,
არავის შველა მინდოდა,
ვიმუშავებდი ცალადა.
გინდ შავჭრილიყავ ნამგალსა,
გინდ გავმხდარიყავ ავადა.
მოუხდებოდა ჩემ გულ–მკერდს,
ოფლი მდენიყო ღვარადა.
მარტო გავლეწდი კალოსა,
დავაგროვებდი ხვავადა.
ზურგით წისქვილში ვზიდავდი
ხორბალსა დასაფქვავადა.
პურს თავად გამოვაცხობდი
ფეხზე მდგომელი მარადა.
დავპატიჟებდი ქვეყანას
მზამზარეულზე ჭამადა,
თავს ბედნიერად ვიგრძნობდი,
არ ვიგლოვებდი კვალადა.

Vaja Fshavela – Ax, Netav, Gulit Rac Minda

ვაჟა-ფშაველა – ახ, ნეტავ, გულით რაც მინდა

ვაჟა-ფშაველა – ბაბოს

გიძღვნის ამ წიგნს შენი მაზლი,
სამახსოვროდ, რძალო ბაბო!
კარგი ხინკალი მოჰხარშო,
მარილი არ მოაჭარბო,
ლოქოს სანელი ისწავლო,
ტკბილი იყოს, თანაც შამრგო.

Vaja Fshavela – Babos

ვაჟა ფშაველა – ბაბოს

ვაჟა-ფშაველა – ბავშვობაშიაც დედა მიყვარდა

ბავშობაშიაც დედა მიყვარდა,
სულ ის მინდოდა გვერდით მყოლოდა.
ერთს წამს მის ჩემგან მოშორებასა
მე ვგრძნობდი გაყრად საბოლოვოდა.
მივსდევდი თანა და მივტიროდი,
თვალთაგან ცხარე ცრემლი მდიოდა.
ოღომც მშობელი თვალით მენახა, –
მაძღარი ვიყავ, როცა მშიოდა.
განა მარტო მე? – “დედა მინდაო”,
ყველა თქვენგანიც ამას ჰკიოდა:
როცა კი დედას ვერა ჰხედავდა,
ჩემსავით სხვებსაც გული სტკიოდა.
თვალს რო მოვკრავდი – მზე ამოვიდის,
წავიდის სადმე – მზეც ჩაესვენის.
შავი ნაღველი, გულის მჩაგვრელი,
ნისლად და ლოდად გულს დამესვენის.
ის ხომ მომიკვდა და მის მაგივრად, –
როგორ გგონიათ? – სხვა დედა დამრჩა,
ეს უფროც მიყვარს, ვიდრე პირველი
და ის სიყრმისა გრძნობებიც შამრჩა.
თუმც აღარა ვარ ეხლა ყმაწვილი
და ჟამთა დენამ თეთრად დამთოვნა,
მაინც მას ვტირი: “დედა მინდაო,
დედა მაჩვენეთ”, – არს ჩემი თხოვნა.

Vaja Fshavela – Bavshvobashiac Deda Miyvarda

ვაჟა ფშაველა – ბავშვობაშიაც დედა მიყვარდა

ვაჟა-ფშაველა – ბავშვს

ბავში ხარ, “აღუს” იძახი,
ვერ დახვალ, ვერ დგამ ფეხასა;
დაჰვაჟკაცდები, პატარავ,
იწყებ ულვაშის გრეხასა;
წელზე შეიბამ გორდასა,
ეტრფობი აბჯრის ჟღერასა,
თავსა შეაკლავ, თუ ვინმე
ავად გიხსენებს დედასა.
მშობელი მიწის დარაჯსა
გნახავ მტრისაკენ მზერალსა.
რაკი სცნობს შენსა სიმტკიცეს,
მტერიც დაგაკლებს ვერასა.
გამარჯვებისა ამბავსა
ქართულად იწყებ წერასა,
მაშვრალი, ბრძოლით მოსული,
ჩამოუჯდება კერასა;
გვერდს გისხდებიან სწორები,
ვისმენ თქვენს სუფრულ მღერასა.
იძახებთ “ჰარუნანოსა”,
ზედ დართულს “დელი–დელასა”,
რა რძე მოხუცის ვაზისა
შუბლს შეგიხურებთ ყველასა.
ჰხარობდი, ხარო–ირემო,
თვალი დაუდგეს მელასა!

Vaja Fshavela – Bavshvsვაჟა ფშაველა – ბავშვს